Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ

(μια πραγματική μεταρρύθμιση)

      Είναι πλέον καθολικά αποδεκτή η ανάγκη μεταρρύθμισης του δικαστικού μας συστήματος προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητά του προς όφελος των πολιτών στο σύγχρονο περιβάλλον αυξανόμενης, με γεωμετρική πρόοδο, πολυπλοκότητας των εννόμων σχέσεων.

     Η δημόσια συζήτηση είναι διαρκής, έντονη και τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει ιδιαίτερη δυναμική. Θεματικές ημερίδες και συνέδρια, μελέτες, προτάσεις και συνεχείς νομοθετικές παρεμβάσεις συγκροτούν την προσπάθεια καταπολέμησης των καταγεγραμμένων χρόνιων παθογενειών της Ελληνικής Δικαιοσύνης, κυρίως στον κρίσιμο και ευαίσθητο τομέα του χρόνου απονομής της, ο δε διάλογος αφορά σε όλους τους δικαιοδοτικούς κλάδους, τόσο στο πεδίο του ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου όσο και σε οργανωτικό και λειτουργικό επίπεδο.

      Παρόλη την εμπέδωση της ανάγκης για αλλαγές και την μεταρρυθμιστική κίνηση που παρατηρείται στον τομέα της πολιτικής δικαιοσύνης, ιδίως μετά την εισαγωγή του Ν. 4335/2015, η συζήτηση για την τύχη των Ειρηνοδικείων στην χώρα μας μετά των τέλος των υπερχρεωμένων που αποτέλεσαν τον κύριο όγκο της ύλης – μεσοσταθμικά 30% – για μία δεκαετία με σημαντική συνεισφορά και αυταπάρνηση των συναδέλφων Ειρηνοδικών στο διάστημα της οικονομικής κρίσης, κινείται μάλλον προς την λάθος κατεύθυνση. Πέρα από τις κατά καιρούς τροποποιήσεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας με τις οποίες μεταβλήθηκε αρκετές φορές η καθ’ ύλην αρμοδιότητα στα δικαστήρια του πρώτου βαθμού (Ειρηνοδικεία-Πρωτοδικεία), αυξήθηκε η αρμοδιότητα λόγω ποσού των Ειρηνοδικείων ή ανατέθηκε σ’ αυτά ειδική ύλη, το τελευταίο χρονικό διάστημα στο δημόσιο διάλογο έχουν κατατεθεί προτάσεις για νέα οριζόντια αύξηση της καθ’ ύλην αρμοδιότητας των Ειρηνοδικείων, με σύγχρονη συγχώνευσή τους σε μεγάλα, κεντρικά δικαστήρια, προτάσεις, όμως, που παραγνωρίζουν την νομική και ιστορική φύση του θεσμού, έρχονται σε ευθεία αντίθεση με τις σύγχρονες τάσεις εξέλιξης του κλάδου και, σε τελική ανάλυση, οδηγούν στη δημιουργία συλλήβδην οιονεί Πρωτοδικείων τα οποία θα συγκροτούνται από Ειρηνοδίκες.

       Η εξέλιξη του θεσμού, όμως, πρέπει να οδηγηθεί σε έναν διαφορετικό δρόμο.

     Τα Ειρηνοδικεία ως θεσμός κατέκλυσαν κυριολεκτικά την Ευρώπη μετά την Γαλλική Επανάσταση. Σταδιακά εγκαταλείφθηκαν στην Γαλλία, χώρα αρχικής καταγωγής τους, με την μεγάλη μεταρρύθμιση που άρχισε το 2002 και ολοκληρώθηκε το 2017. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κατάργηση των Ειρηνοδικείων επετεύχθη σε βάθος χρόνου και δη δεκαπενταετία προκειμένου να μη διασαλευθεί η εργασιακή ειρήνη των υπηρετούντων συναδέλφων Γάλλων Ειρηνοδικών. Ο θεσμός καταργήθηκε με την αφυπηρέτηση και του τελευταίου εξ αυτών.

      Αντίστοιχα, στην Γερμανία τα Ειρηνοδικεία, ήδη, από το 1959 αντικαταστάθηκαν από τα «Τοπικά Δικαστήρια» – παραρτήματα του γενικού Πρωτοδικείου – και ο «Ειρηνοδίκης» αποτελεί τον εισαγωγικό βαθμό στο δικαστικό σώμα.

     Οι δύο μεγάλες αυτές σχολές του Δικαίου που αμφότερες έχουν βαθιές επιρροές στο νομικό μας δόγμα και πολιτισμό, δείχνουν το δρόμο για την πραγματική μεταρρύθμιση του θεσμού, και συνολικά του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, στο κομβικό σημείο που βρίσκεται σήμερα. Η αρμοδιότητα του Ειρηνοδικείου στην χώρα μας θεωρείται ήδη υψηλή για τα Ευρωπαϊκά δεδομένα.

      Στην Ελλάδα το Ειρηνοδικείο από το 1925 χαρακτηρίστηκε ως «νόθο κατασκεύασμα», ενώ, το Σύνταγμα του 1975 αναβάθμισε τον Ειρηνοδίκη σε τακτικό, ισόβιο Δικαστικό Λειτουργό. Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί ότι η σύγχρονη δικαστηριακή ιστορία του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας στην χώρα μας είναι στενά συνδεδεμένη με την προσπάθεια μεταρρύθμισης του θεσμού του Ειρηνοδικείου. Για έναν αιώνα το Ελληνικό κράτος επιχείρησε την μεταρρύθμισή του τουλάχιστον έξι φορές. Όλες οι προσπάθειες απέτυχαν. Δικαιολογητικός λόγος για τη διατήρηση των Ειρηνοδικείων υπήρξε η ανάγκη διατήρησης πεπειραμένων Δικαστών στον πρώτο βαθμό, χωρίς την ιεραρχική εξέλιξή τους.

       Ωστόσο με το πέρασμα του χρόνου και την εξέλιξη της Ελληνικής κοινωνίας στο Ευρωπαϊκό περιβάλλον των σύγχρονων συναλλαγών, προβάλλει επιτακτική η ανάγκη μεταρρύθμισης του θεσμού του Ειρηνοδικείου. Όσο πιο πολύπλοκες γίνονται οι έννομες σχέσεις τόσο μεγαλύτερη η ανάγκη αντιμετώπισής τους, ιδίως, στον πρώτο βαθμό που η ποιότητα και η ταχύτητα κρίνουν, εν πολλοίς, την ίδια την αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος της χώρας.

      Το εγχείρημα βέβαια δεν είναι εύκολο, προϋποθέτει βούληση, μέθοδο και χρόνο για να υλοποιηθεί, αλλά, είναι η μόνη ορθολογική πρόταση που κοιτάζει στα μάτια το μέλλον. Να αρχίσει τώρα και να ολοκληρωθεί σε βάθος έστω και εικοσαετίας συντονισμένα, όπως δείχνει και το παράδειγμα άλλων κρατών.

    Με βάση τα δικά μας δεδομένα, η δημιουργία ενός σύγχρονου πρώτου βαθμού μπορεί να υλοποιηθεί, εναλλακτικά, προς δύο κατευθύνσεις, αναλόγως των δικαστικών σχηματισμών και της αποκέντρωσης ή συγκέντρωσης τους, αντίστοιχα, που πρέπει να επιτευχθεί ανάλογα και πάντα με την ύπαρξη αντίστοιχης πολιτικής βούλησης. Με το Γαλλικό πρότυπο επιτυγχάνεται η συγχώνευση των δικαστικών σχηματισμών και η συγκέντρωσή τους σε μεγάλα, κεντρικά δικαστήρια, ενώ, με το Γερμανικό πρότυπο η διάχυση της αρμοδιότητας σε μικρότερους σχηματισμούς. Η αποκέντρωση λ.χ. του Πρωτοδικείου Αθηνών αποτελεί πραγματικό ζητούμενο για δεκαετίες. Ειδικότερα:

Α. Δημιουργία Μεγάλων Πρωτοβάθμιων Δικαστηρίων (Γαλλικό πρότυπο). Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με:

• Μεταφορά τουλάχιστον 300 υπηρετούντων Ειρηνοδικών στο Πρωτοδικείο, κατόπιν αίτησής τους και κρίσης από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο (ανάλογη ρύθμιση για την μετάταξη Ειρηνοδικών στο Πρωτοδικείο ίσχυσε και στο πρόσφατο παρελθόν δύο φορές μετά το Σύνταγμα του 1975).
• Κυκλική, περιορισμένης διάρκειας, εκπαίδευσης των 300 Ειρηνοδικών στην ΕΣΔι.
• Εισαγωγή των 300 Ειρηνοδικών στον κλάδο των Πρωτοδικών σε παράλληλη επετηρίδα, προκειμένου να μη διασαλευθεί η αρχαιότητα των ήδη υπηρετούντων Πρωτοδικών.
• Για τους νεοεισερχόμενους Δικαστικούς Λειτουργούς εισαγωγή στο Δικαστικό σώμα με εξετάσεις στην ΕΣΔι για τον βαθμό του παρέδρου Πρωτοδικείου.
• Διατήρηση των λοιπών υπηρετούντων Ειρηνοδικών.
• Με την αφυπηρέτηση εκάστου Ειρηνοδίκη κατάργηση της οργανικής του θέσης.
• Αναλόγως του βαθμού αποχώρησης από τον κλάδο των Ειρηνοδικών, σταδιακή μείωση της ύλης των Ειρηνοδικείων έως την πλήρη κατάργησή τους.

Β. Δημιουργία Μικρών και Μεγάλων Πρωτοβάθμιων Δικαστηρίων (Γερμανικό πρότυπο). Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με:

• Μεταφορά τουλάχιστον 300 υπηρετούντων Ειρηνοδικών στο Πρωτοδικείο, κατόπιν αίτησής τους και κρίσης από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο (ανάλογη ρύθμιση για την μετάταξη Ειρηνοδικών στο Πρωτοδικείο ίσχυσε και στο πρόσφατο παρελθόν δύο φορές μετά το Σύνταγμα του 1975).
• Κυκλική, περιορισμένης διάρκειας, εκπαίδευσης των 300 Ειρηνοδικών στην ΕΣΔι.
• Εισαγωγή των 300 Ειρηνοδικών στον κλάδο των Πρωτοδικών σε παράλληλη επετηρίδα, προκειμένου να μη διασαλευθεί η αρχαιότητα των ήδη υπηρετούντων Πρωτοδικών.
• Καθιέρωση του Ειρηνοδίκη ως εισαγωγικού βαθμού.
• Για τους νεοεισερχόμενους Δικαστικούς Λειτουργούς εισαγωγή στο Δικαστικό σώμα με εξετάσεις στην ΕΣΔι για τον βαθμό του δόκιμου Ειρηνοδίκη.
• Μεταφορά ύλης από το Πρωτοδικείο στο Ειρηνοδικείο ανεξαρτήτως ποσού και δη για τις πιο κοινές και απλές συμβάσεις, μισθώσεις, οροφοκτησία κ.ο.κ., προκειμένου αφενός να συγκρατηθεί και να μην αυξηθεί οριζόντια η καθ’ ύλην αρμοδιότητα του Ειρηνοδικείου και αφετέρου να συνεχίσουν να εκδικάζονται από τα Ειρηνοδικεία οι ίδιες υποθέσεις που εκδικάζονται και σήμερα, χωρίς την επιβάρυνσή τους με δικαστική ύλη νέας φύσης, όπως συνέβη στο πρόσφατο παρελθόν.
• Για τους νεοεισαχθέντες Ειρηνοδίκες, μετά την ευδόκιμη υπηρεσία τους στον βαθμό του Ειρηνοδίκη και στην επίλυση των πιο απλών υποθέσεων, προαγωγή τους στον βαθμό του Πρωτοδίκη όπου και θα επιλαμβάνονται δυσκολότερων υποθέσεων εμπορικού κ.ο.κ..
• Εξέλιξη στη δικαστική ιεραρχία με βάση τα χρόνια υπηρεσίας. Λ.χ. 2 έτη Ειρηνοδίκης, 6 χρόνια Πρωτοδίκης. Στα 8 χρόνια συνολικής υπηρεσίας προαγωγή στο βαθμό του Προέδρου Πρωτοδικων κ.ο.κ..
• Διατήρηση των λοιπών υπηρετούντων Ειρηνοδικών χωρίς δυνατότητα προαγωγής.
• Αναλόγως του βαθμού αποχώρησης των Ειρηνοδικών, παλιών λόγω αφυπηρέτησής τους ή νέων λόγω εξάντλησης της ιεραρχίας, κάλυψη των κενών με τον εισαγωγικό διαγωνισμό στην ΕΣΔι.

Ακριβή Ερμίδου, Ειρηνοδίκης Α’ πρώην Υπεύθυνη Οικονομικής Διαχείρισης της ΕνΔΕ

Γεώργιος Δελής, υπ. ΔΝ Ειρηνοδίκης Αθηνών

Η αποτελεσματικότητα της αποκαταστατικής δικαιοσύνης: μία κριτική ανάλυση

Ε. Βερβεροπούλου

Ειρηνοδίκης

Εισαγωγή

Με το παρόν άρθρο παρουσιάζουμε εν συντομία τη θεωρία της αποκαταστατικής δικαιοσύνης και στη συνέχεια παραθέτουμε ενδεικτικά αποτελέσματα μερικών ερευνών ως προς την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής αυτής.

1. Θεωρία αποκαταστατικής δικαιοσύνης

Αποκαταστατική δικαιοσύνη είναι κάθε πράξη, της οποίας πρωταρχικός στόχος είναι η απόδοση δικαιοσύνης, μέσω της επανόρθωσης της βλάβης που προκλήθηκε από την προσβολή. Είναι μία προσέγγιση επίλυσης ενός προβλήματος, μία διαδικασία, στην οποία συμμετέχουν οι εμπλεκόμενοι. Η αποκαταστατική δικαιοσύνη είναι θυματοκεντρική, το θύμα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στις διαδικασίες, καθόσον κυρίαρχος στόχος αυτής είναι η αποκατάσταση της ζημίας του θύματος. Η αποτελεσματικότητα των συστημάτων αποκαταστατικής δικαιοσύνης διαφαίνεται από την μείωση της υποτροπής των δραστών και την ικανοποίηση των μερών. Ο Charles Barton^[1] παρουσιάζει τέσσερις καθοριστικούς λόγους που συμβάλλουν σ’ αυτό και αποτελούν τα στάδια της α.δ.

Το πρώτο στάδιο είναι η αντιστροφή της ηθικής αποσύνδεσης. Δηλαδή, ενώ με την παραδοσιακή ποινική δικαιοσύνη ο δράστης επιλέγει να αποσυνδεθεί ηθικά από την πράξη, μετατοπίζοντας την ευθύνη έξω από τον εαυτό του, η αποκαταστατική δικαιοσύνη τον φέρνει αντιμέτωπο, σε ψυχολογικό και ηθικό επίπεδο, με την πράξη του και ακολούθως την ευθύνη του, μέσα από την συνειδητοποίηση των συνεπειών της πράξης του. Κατά το δεύτερο στάδιο, με την επιλεγόμενη διαδικασία ο δράστης εξελίσσεται ηθικά και κοινωνικά μέσα από την εμπειρία που του παρέχει η επαφή και επικοινωνία με το ίδιο το θύμα. Το τρίτο βήμα- στάδιο είναι η συναισθηματική και ψυχολογική θεραπεία: Το τραύμα θεραπεύεται με την επικοινωνία μεταξύ του δράστη και του θύματος και την εύρεση, ύστερα από συμφωνία, κοινά αποδεκτής, συμβολικής αποκατάστασης. Το τελευταίο βήμα προς την επανόρθωση του δράστη συνίσταται στην επανενταξιακή ντροπή. Στο στάδιο αυτό, η αξιόποινη πράξη ξεχωρίζει από το πρόσωπο του προσβολέα. Αφενός αποδοκιμάζεται η επιλήψιμη συμπεριφορά, αφετέρου οι συμμετέχοντες εκφράζουν τον σεβασμό και την αποδοχή τους προς τον δράστη, γεγονός που οδηγεί στην ομαλή επανένταξή του στην κοινωνία.

2. Αποτελεσματικότητα της α.δ.: μείωση της υποτροπής και ικανοποίηση των μερών

Τα διαφορετικά προγράμματα της αποκαταστατικής δικαιοσύνης που προβλέπονται στις έννομες τάξεις όπου εφαρμόζεται η α.δ., συμβάλλουν στη μείωση της υποτροπής των δραστών, δοθέντος ότι είναι εξατομικευμένα, βασίζονται στις ανάγκες αυτών, μέσα από τη μελέτη της προσωπικότητάς τους και των ατομικών και κοινωνικών τους περιστάσεων. Σημαίνοντα ρόλο στην επιτυχία των προγραμμάτων, μεταξύ άλλων, διαδραματίζουν οι διαμεσολαβητές, που απαιτείται να έχουν εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες.

Ένα τέτοιο επιτυχημένο πρόγραμμα εφαρμόστηκε στο Winnipeg του Καναδά, όπου μελετήθηκε η υποτροπή μεταξύ δραστών, οι οποίοι είχαν συλληφθεί για αδικήματα με απειλούμενη ποινή φυλάκισης ή κάθειρξης που επέλεξαν πρόγραμμα α.δ. και καταδικασμένων που είχαν απολυθεί υπό όρους. Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής κατέδειξαν ότι στον πρώτο χρόνο η υποτροπή για τους πρώτους έφτανε στο 15,3%, ενώ για τους υπό όρους απολυθέντες σε 37,5%, στο δεύτερο χρόνο για τους συλληφθέντες το ποσοστό έφτανε στο 27,8%, ενώ για τους δεύτερους 54,4% και στον τρίτο χρόνο για τους δράστες που ανέμεναν καταδίκη το ποσοστό έφτανε το 34,7%, ενώ για τους υπό όρους απολυθέντες έφτανε το 66,1%^[2]. Μία ακόμα αξιοσημείωτη έρευνα διενεργήθηκε στο Timaru της Νέας Ζηλανδίας Οι ερευνητές εξέτασαν ομάδα δραστών, όπου εφαρμόστηκαν προγράμματα α.δ. σε σύγκριση με μια ομάδα ελέγχου που ταίριαζαν στα βασικά τους χαρακτηριστικά με τους πρώτους. Διαπιστώθηκε ότι η πρώτη ομάδα καταδικάστηκε εκ νέου λιγότερο συχνά και ότι η διαφορά στα ποσοστά υποτροπής μεταξύ των δύο ομάδων ήταν σημαντική ένα χρόνο μετά τη συμμετοχή τους σε πρόγραμμα αποκατάστασης, ενώ τα αδικήματα, στα οποία καταδικάστηκαν, ήταν λιγότερο σοβαρά από εκείνα της ομάδας ελέγχου που δεν ήταν μέρος διαδικασιών α.δ.[3]

Περαιτέρω, οι συμμετέχοντες στις διαδικασίες αποκαταστατικής δικαιοσύνης αναφέρουν ότι είναι ικανοποιημένοι σε μεγάλο βαθμό. Αξίζει ν’ αναφερθεί μία μελέτη που διενεργήθηκε στην Πενσυλβάνια, όπου καταγράφεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των συμμετεχόντων, δηλαδή των θυμάτων, των θυτών και των οικογενειών τους, σε ποσοστό 90%, συστήνει τη διαδικασία αυτή και σε άλλους. Στη μελέτη αυτή, ποσοστό 93% των θυμάτων ανέφερε ότι η συνάντηση με το θύτη τους ήταν χρήσιμη, ποσοστό 100% των δραστών ανέφεραν ότι η συνάντηση με το θύμα ήταν χρήσιμη, ενώ ποσοστό 94% από τους συμμετέχοντες δήλωσαν ότι θα επαναλάμβαναν τη διαδικασία της αποκαταστατικής δικαιοσύνης. Συμπληρωματικά, σχετική έρευνα που διενεργήθηκε στη Μινεσότα ποσοστό 98% των θυμάτων και 94% των παραβατών θα συνιστούσαν τη συνδιάσκεψη σε άλλους, ενώ ποσοστό 95% των θυμάτων και των παραβατών ήταν ικανοποιημένοι με το αποτέλεσμα της διάσκεψης^[4]. Στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας, σε σχετική μελέτη που συμμετείχαν θύματα και δράστες, καταγράφηκε ότι ποσοστό 90% των συμμετεχόντων θεώρησε ότι η διάσκεψη ήταν δίκαιη, τόσο για το θύμα όσο και για τον δράστη. Επιπλέον, ποσοστό 90% θεώρησε ότι είχε την ευκαιρία να εκφράσει τις απόψεις του και αντιμετωπίστηκε με σεβασμό, ενώ τουλάχιστον ποσοστό 79% εκ των ερωτηθέντων κατέθεσε ότι ήταν ικανοποιημένο με τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε η υπόθεσή του από το δικαστικό σύστημα[5].

3. Έρευνες για την εφαρμογή της α.δ. σε ειδικές κατηγορίες εγκλημάτων
   • Δίκαιο ανηλίκων

Στις χώρες που εφαρμόζεται η αποκαταστατική δικαιοσύνη, οι πρώτες χρονολογικά διατάξεις που έχουν θεσπιστεί, αφορούν στο δίκαιο ανήλικων, όπου λόγω της φύσης του δικαίου αυτού και της ψυχοσύνθεσης των ανηλίκων, οι διαδικασίες α.δ. ενδείκνυνται. Οι Bouffard J., Cooper M. and Bergseth K.[6] πραγματοποίησαν μελέτη σε υποθέσεις παραβατικών ανηλίκων. Οι ανωτέρω ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι όλα τα προγράμματα αποκαταστατικής δικαιοσύνης είναι αποδοτικά, ξεκινώντας από εκείνα που έχουν τη μικρότερη επέμβαση στην προσωπικότητα του ανηλίκου μέχρι εκείνα που είναι περισσότερο επεμβατικά, εφόσον αφορούν σε μικρές παραβάσεις. Δηλαδή, τα προγράμματα αυτά οδηγούν με βεβαιότητα στην επανόρθωση και στη μείωση της υποτροπής των ανήλικων δραστών, σε σύγκριση με το σύστημα της παραδοσιακής ποινικής δικαιοσύνης.

• Έμφυλη βία, ενδοοικογενειακή βία και σεξουαλικά εγκλήματα

Ως προς τα αδικήματα της έμφυλης βίας, στο εγχειρίδιο του ΟΗΕ για τη νομοθεσία της βίας κατά των γυναικών^[7] συστήνεται η εφαρμογή της διαμεσολάβησης σε όλες τις υποθέσεις, κρίνοντας ότι το θύμα και ο θύτης βρίσκονται στην ίδια διαπραγματευτική θέση. Αντιθέτως, στο συνέδριο του Συμβουλίου της Ευρώπης στην Κωνσταντινούπολη το έτος 2014 για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, έγινε δεκτό ότι το θύμα δεν είναι στην ίδια θέση με το δράστη, ο οποίος είναι ο πιο ισχυρός και κυρίαρχος στη σχέση μέσα στην οικογένεια, ενώ η γυναίκα και τα παιδιά αντιμετωπίζουν τις συνέπειες από την εγκληματική πράξη^[8]. Σε σχετική έρευνα του οργανισμού της Νέας Σκωτίας που διαχειρίζεται καταφύγια κακοποιημένων γυναικών (THANS), τα θύματα δήλωσαν εκφοβισμό από τους πρώην συντρόφους τους, οι οποίοι του άσκησαν πίεση, προκειμένου να συμμετέχουν στη διαδικασία και τελικά συμβιβάστηκαν ως προς τα δικαιώματά τους[9].

Σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, μία πρακτική που εφάρμοσε ένας δικαστής στην πολιτεία Αρκάνσας των ΗΠΑ το έτος 2001 ήταν η συγκρότηση του Πάνελ των Επιπτώσεων των Θυμάτων^[10]. Η ομάδα αυτή αποτελούνταν από θύματα ενδοοικογενειακής βίας, τα οποία συμφώνησαν να μιλήσουν σε μία ομάδα δραστών εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας, τους οποίους δεν γνώριζαν από πριν. Τα θύματα είχαν την ευκαιρία να εξηγήσουν στους δράστες πώς η ενδοοικογενειακή βία επηρέασε αυτά και τις οικογένειές τους. Από τα θύματα που συμμετείχαν στο πάνελ, ποσοστό 85% δήλωσε ότι η διαδικασία άξιζε τον κόπο και θα συνιστούσε τέτοια αντίστοιχα πάνελ και σε άλλα θύματα. Από τους δράστες, ποσοστό 57% υποστήριξε ότι η διαδικασία ήταν επιτυχής και θα τη συνιστούσε σε άλλους δράστες, ενώ επιπλέον εξέθεσαν ότι η εμπειρία ήταν καθοριστική στο να κατανοήσουν τα θύματα και να συλλογιστούν πώς θα μπορούσαν να αποφύγουν τη βία^[11].

Επίσης, σχετική μελέτη που διενεργήθηκε στην Αγγλία, όπου συμμετείχαν πολίτες που χαρακτηρίστηκαν ως θύματα σεξουαλικών εγκλημάτων, ποσοστό 70% εξ αυτών απάντησε ότι επιθυμεί να συναντηθεί με το δράστη, ποσοστό 56% προτιμά να εφαρμόζεται η διαδικασία αποκαταστατικής δικαιοσύνης συμπληρωματικά με την κλασσική ποινική διαδικασία, ενώ ένα ποσοστό 30% εξ αυτών επιθυμεί οι διαδικασίες α.δ. να εφαρμόζονται εναλλακτικά σε σχέση με το παραδοσιακό ποινικό σύστημα[12]. Από την πλευρά των δραστών, μόνο ένα ποσοστό 16% συμφώνησε με την αποκλειστική εφαρμογή της α.δ. σε σχέση με την κλασσική ποινική δικαιοσύνη. Αντίστοιχη μελέτη στο Ισραήλ, που διενεργήθηκε σε θύματα που συμμετείχαν σε διαδικασία α.δ., αναδεικνύει ένα αίσθημα μερικής ικανοποίησης των θυμάτων, τα οποία αποκόμισαν μία αίσθηση ασφάλειας, σεβασμού και αυτοεκτίμησης, ένιωσαν συναισθηματική επανόρθωση, ενώ τα αισθήματα του άγχους, του θυμού και του φόβου μειώθηκαν. Οι συμμετέχουσες σε διαδικασία α.δ. συγκαταλέγουν ως θετικά στοιχεία την ευκαιρία για διάλογο με το θύτη και το δικαίωμα του θύματος να επιλέξει τη διαδικασία (α.δ. ή παραδοσιακό δικαστικό σύστημα) που του ταιριάζει. Ως αρνητικά στοιχεία, κατατάσσουν τον κίνδυνο έλλειψης επαγγελματισμού των υπεύθυνων που οργανώνουν τη διαδικασία και τον κίνδυνο επαναθυματοποίησης των θυμάτων^[13].

4. Συμπερασματικά

Από την εφαρμογή προγραμμάτων α.δ. σε νομικά συστήματα που έχουν εντάξει την αποκαταστατική δικαιοσύνη σε πυλώνα της ποινικής δικαιοσύνης, αναδεικνύεται ότι η α.δ. είναι αποτελεσματική και οδηγεί γενικά σε ικανοποίηση των συμμετεχόντων μερών. Ο βαθμός ικανοποίησης εξαρτάται συχνά από το είδος και τη βαρύτητα του εγκλήματος, όπου, στα οικονομικά εγκλήματα και στα χαμηλότερης απαξίας εγκλήματα που αφορούν ανήλικους δράστες, είναι υψηλός.

Σχετικά όμως με τα εγκλήματα της έμφυλης βίας, της ενδοοικογενειακής βίας και τα σεξουαλικά εγκλήματα, τα θύματα είναι σκεπτικά ως προς την αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας τους με το θύτη. Πέραν του φόβου και του αισθήματος της ανασφάλειας που πρέπει να αντιπαρέλθουν, προκειμένου να έλθουν σε συνάντηση με το θύτη τους, αμφιβάλλουν εύλογα για την πρόθεση του τελευταίου, που μπορεί να εκφράζει τη συγγνώμη του, αλλά τα κίνητρά του στηρίζονται λιγότερο στη μεταμέλεια και περισσότερο στο προσωπικό του συμφέρον. Οι ανωτέρω προβληματισμοί επιβεβαιώνονται από σχετική έρευνα^[14], στην οποία αναφέρεται ότι οι δράστες ανησυχούσαν περισσότερο για την ποινή τους σε σχέση με την συνάντησή τους με το θύμα, ενώ απέβλεπαν στην αποκατάσταση του ονόματός τους, παρά στην αποκατάσταση της βλάβης του θύματος.

Δεν πρέπει να παραβλέπεται, ωστόσο, η δυναμική αποκατάστασης που αναπτύσσεται, όταν το θύμα γνωστοποιεί το αδίκημα και λαμβάνει υποστήριξη από τους αρμόδιους φορείς, αλλά και τους οικείους του και την κοινωνία. Το θύμα έχει τη δυνατότητα να εξιστορήσει τα πραγματικά περιστατικά, να εκθέσει τις ανάγκες του, οι οποίες θα τύχουν αναγνώρισης, και με αυτόν τον τρόπο αποκτά ενδυνάμωση, η οποία οδηγεί ευχερέστερα στη θεραπεία του. Οι αρχές της αποκαταστατικής δικαιοσύνης συμβάλλουν στην αναγνώριση εκ μέρους του θύτη της προσβολής, αλλά και στη δικαίωση του θύματος, το οποίο δεν κατηγορείται, αλλά απαλλάσσεται από τα αισθήματα της ντροπής και της ενοχής, δεδομένου ότι η διαδικασία δέχεται a priori ότι το θύμα έχει υποστεί την επίθεση. Αντίθετα, με το παραδοσιακό ποινικό σύστημα το θύμα είναι υποχρεωμένο να βιώσει πάλι την επίθεση μέσα από την κατάθεσή του και, όταν απαιτείται από το εκάστοτε νομικό πλαίσιο, να ‘απολογηθεί’ ενώπιον των παραγόντων της δίκης, όπως εισφέρεται μέσα από εμπειρίες γυναικών, που έχουν υποστεί επίθεση.

Καταλήγοντας, η άποψή μας είναι ότι δεν θα πρέπει να είναι πραγματικό το δίλημμα: αποκαταστατική δικαιοσύνη ή παραδοσιακή ποινική δικαιοσύνη. Τα εμπλεκόμενα μέρη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα επιλογής, προς τούτο ενδείκνυται η εφαρμογή της πρώτης συμπληρωματικά με τη δεύτερη.

[1] Barton Ch., «Theories of Restorative Justice: four explanations for why restorative justice processes work» 2000.

[2] Δηλαδή, τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά για τη διαδικασία της αποκαταστατικής δικαιοσύνης. Έρευνα που εξήχθη από Bonta J., Wallace- Capretta Suz., Rooney J., Mconey K., «An outcome evaluation of a restorative justice- alternative to incarceration», Contemporary Justice Review 2010.

[3] G. Maxwell, Al. Morris και T. Anderson «Community Panel Adult Pre-trial Diversion: Supplementary Evaluation», Department of the Prime Ministry and Cabinet, Ιnstitute of Criminology, Victoria University, Wellington, 1999

[4] Schmid Donald J «Restorative Justice: A New Paradigm for Criminal Policy», Victoria University of Wellington Law Review 2003.

[5] Heather Strang «Restorative Justice Programs in Australia: A Report to the Criminology Research Council» 2001

[6] Η οποία αποτυπώνεται στο άρθρο τους, «The Effectiveness of Various Restorative Justice Interventions on Recidivism Outcomes Among Juvenile Offenders» 2016, sagepub.com

[7] Handbook for Legislation on Violence against Women, United Nations 2009.

[8] Drost Lisanne and others, «Restorative Justice in Cases of Domestic Violence. Best practice examples between increasing mutual understanding and awareness of specific protection needs» 2015.

[9] Edwards Alan and Sharpe Susan, «Restorative Justice in the Context of Domestic Violence: A Literature Review», Mediation and Restorative Justice Centre 2004.

[10] Victim Impact Panel (VIP)

[11] Edwards Al. and Sharpe S., «Restorative Justice ό.π. ανωτέρω.

[12] Marsh F., Wager N. M. Restorative justice in cases of sexual violence: Exploring the views of the public and survivors, Probation Journal 2015.

[13] Koriat Inbal P.- Chalamish Carmit K., The me too movement and restorative justice: exploring the views of the public, Journal Contemporary Justice Review, Issues in Criminal, social and restorative justice 2020.

[14]Daly, K, Stubbs J., «Feminist engagement with restorative justice», Journal Title Theoretical Criminology 2017.

Σοβαροί προβληματισμοί για τον ρόλο των ιδιωτικών «Βάσεων Νομικών Πληροφοριών» και συγχρόνως ορισμένες σκέψεις για την νομιμοποίηση των εταιριών διαχείρισης του Ν. 3156/2003

Χαράλαμπος Σεβαστίδης

Εφέτης

            Ι. Στα πλαίσια του Forum «Η Ελλάδα το 2040», που διοργάνωσε η Επιτροπή «Ελλάδα 2021», είχα την ευκαιρία να ασχοληθώ με την χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (Artificial Intelligence) στη Δικαιοσύνη και τα όρια στην εισαγωγή των νέων τεχνολογιών. Μελετώντας τον «Ευρωπαϊκό Χάρτη Δεοντολογίας για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στα δικαστικά συστήματα και στο περιβάλλον τους» και αξιοποιώντας την εμπειρία ξένων κρατών, όπου χρησιμοποιήθηκε η Τεχνητή Νοημοσύνη (εφεξής Τ.Ν.) διαπιστώνει κανείς ότι η εφαρμογή της για την αυτοματοποιημένη έκδοση αποφάσεων ή ως συμβουλευτικό εργαλείο των Δικαστών κρύβει πολλούς κινδύνους και δεν είναι συμβατή με τις θεμελιώδεις αρχές που θέτει το Σύνταγμα και οι Διεθνείς Συμβάσεις. Ειδικά σε σχέση με την «συμβουλευτική» λειτουργία των συστημάτων Τ.Ν. επισημαίνεται ότι η παροχή πληροφοριών από την αδιαφανή επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων, η ακρίβεια των οποίων είναι πρακτικά αδύνατον να επαληθευτεί, εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Η χρήση της Τ.Ν. στον χώρο της Δικαιοσύνης προϋποθέτει έλεγχο και εποπτεία της λειτουργίας των σχετικών συστημάτων από δημόσιο φορέα, με τη συμμετοχή Δικαστικών Λειτουργών, που θα εγγυάται την διαφάνεια στην εισαγωγή και επεξεργασία των δεδομένων.

            Οι διαπιστώσεις αυτές αφορούν και την λειτουργία των ιδιωτικών εταιριών διαχείρισης «Βάσεων Νομικών Πληροφοριών», οι οποίες ήδη εδώ και αρκετά χρόνια δραστηριοποιούνται και στη χώρα μας. Υπάρχει άραγε κάποιος τρόπος ελέγχου της ακρίβειας των στοιχείων που παρέχουν οι εταιρίες αυτές, ακόμα και όταν πρόκειται για κείμενα νόμου που δημοσιεύουν; Εξυπηρετείται κάποια σκοπιμότητα από την τροφοδότηση της βάσης δεδομένων μόνο με αποφάσεις που κινούνται προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, αποσιωπώντας άλλες αντίθετες δικαστικές κρίσεις, ακόμα και αν φαίνεται να εκφράζουν την κρατούσα θέση; Και τελικά πόσο αξιόπιστες είναι οι βάσεις νομικών δεδομένων; Οι ενδείξεις για την προβληματική λειτουργία αυτών των βάσεων δεδομένων ενισχύθηκαν και το θέμα αναδείχθηκε το τελευταίο διάστημα, όταν πλέον η νομολογία ασχολήθηκε έντονα με το ζήτημα της νομιμοποίησης των εταιριών διαχείρισης του Ν. 3156/2003 να παρίστανται ως μη δικαιούχοι διάδικοι σε δικαστήρια σε σχέση με τις απαιτήσεις που διαχειρίζονται και κατ’ επέκταση της τύχης των δικαστικών αποφάσεων και της εκτελεστικής διαδικασίας που επισπεύδεται από τις εταιρίες αυτές. Τα στοιχεία αυτά θα παρουσιάσω στην αμέσως επόμενη ενότητα.

           ΙΙ. Στις 12.5.2022 δημοσιεύτηκαν οι αποφάσεις 822/2022 και 823/2022 του Α2 Πολιτικού Τμήματος του Αρείου Πάγου, με τις οποίες έγινε για πρώτη φορά δεκτό ότι οι εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων του Ν. 3156/2003 δεν νομιμοποιούνται ως μη δικαιούχοι διάδικοι να παρασταθούν στο δικό τους όνομα στις δίκες που αφορούν απαιτήσεις που διαχειρίζονται. Οι αποφάσεις αυτές, όπως ήταν φυσικό, έγιναν άμεσα γνωστές στον νομικό κόσμο και διαδόθηκαν σε σύντομο χρόνο, προκαλώντας και σχετικό σχολιασμό από καθηγητές πανεπιστημίου. Ωστόσο, καμία τράπεζα νομικών πληροφοριών, επί μήνες, δεν ενδιαφέρθηκε να δημοσιεύσει το κείμενο των αποφάσεων αυτών, αφήνοντας στην αφάνεια μία σημαντική εξέλιξη στον χώρο της νομολογίας. Μόλις στις 29.9.2022 αναλάβαμε εμείς πρώτοι την πρωτοβουλία για ανάδειξη της νομολογιακής αυτής αντιμετώπισης του ζητήματος από τον Άρειο Πάγο, δημοσιεύοντας το κείμενο της απόφασης στην ιστοσελίδα μας «antimolia.gr». Τις επόμενες ημέρες οι αποφάσεις αυτές εντάχθηκαν και στις βάσεις δεδομένων όλων των εταιριών νομικών πληροφοριών. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι η καθυστέρηση στην ενημέρωση των βάσεων δεδομένων οφείλεται σε έλλειψη πληροφόρησης των εταιριών αυτών.

          Ωστόσο, οι εξελίξεις που ακολούθησαν είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσες. Λίγες ημέρες μετά την ευρύτατη δημοσιότητα που έλαβαν οι πιο πάνω αποφάσεις (ΑΠ 822/2022 και ΑΠ 823/2022), γνωστή τράπεζα νομικών πληροφοριών άλλαξε το περιεχόμενο του άρθρου 10 παρ. 13 Ν. 3156/2003, όπως το είχε αναρτημένο στην βάση της. Συγκεκριμένα, η διάταξη αυτή, που δεν υπέστη μέχρι σήμερα καμία νομοθετική μεταβολή, αναφέρει ότι «η πώληση και η μεταβίβαση απαιτήσεων σύμφωνα με το άρθρο αυτό ………… δεν μεταβάλλει την ουσιαστική, δικονομική και φορολογική φύση των μεταβιβαζόμενων απαιτήσεων και των σχετικών δικαιωμάτων, όπως ίσχυαν αυτά πριν από τη μεταβίβαση…». Η ακριβής διατύπωση της διάταξης αυτής μπορεί εύκολα να προκύψει από μία αναζήτηση του κειμένου του νόμου στην επίσημη ηλεκτρονική σελίδα του Εθνικού Τυπογραφείου (et.gr), αλλά και έρευνα σε όλες τις υπόλοιπες βάσεις νομικών δεδομένων. Εντούτοις, η πιο πάνω τράπεζα νομικών πληροφοριών, στις αρχές Οκτωβρίου 2022, άλλαξε το περιεχόμενο της διάταξης αυτής και έτσι μέχρι και σήμερα εμφανίζεται στην βάση δεδομένων της να έχει το εξής περιεχόμενο «η πώληση και η μεταβίβαση απαιτήσεων σύμφωνα με το άρθρο αυτό ………… δεν μεταβάλλει την ουσιαστική, οικονομική και φορολογική φύση των μεταβιβαζόμενων απαιτήσεων και των σχετικών δικαιωμάτων, όπως ίσχυαν αυτά πριν από τη μεταβίβαση…». Για να μην υπάρχει καμία παρερμηνεία τονίζω ότι από το έτος 2003, όταν ψηφίστηκε ο Ν. 3156/2003 και μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου 2022 στη συγκεκριμένη βάση δεδομένων η διάταξη αυτή εμφανιζόταν με το ορθό περιεχόμενο, δηλ. με αναφορά σε μη μεταβολή της «δικονομικής» και όχι της «οικονομικής» φύσης των απαιτήσεων. Υπήρχε άραγε κάποιος ειδικός λόγος για την συμπεριφορά αυτή της συγκεκριμένης τράπεζας νομικών πληροφοριών; Μπορεί να θεωρήσει κανείς ότι η ανακριβής αυτή αποτύπωση του νόμου οφείλεται σε σφάλμα; Πάντως, το σίγουρο είναι ότι η διαφορετική αυτή διατύπωση μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες σε σχέση με τον επίκαιρο προβληματισμό ως προς την νομιμοποίηση των εταιριών διαχείρισης του Ν. 3156/2003 να παρίστανται ως μη δικαιούχοι διάδικοι, ζήτημα με το οποίο θα ασχοληθούμε στην επόμενη ενότητα.

           Αλλά οι συμπτώσεις δεν σταματούν εδώ. Το τελευταίο διάστημα, από την έναρξη του τρέχοντος δικαστικού έτους, στο Εφετείο Αθηνών δικάζονται καθημερινά αιτήσεις αναστολής πλειστηριασμών. Συχνά αντιμετωπίζεται το φαινόμενο η πρωτόδικη απόφαση επί της ανακοπής του άρθρου 933 ΚΠολΔ να εκδίδεται την τελευταία ημέρα της προθεσμίας άσκησης της αίτησης αναστολής του πλειστηριασμού ή ακόμα και μετά την παρέλευση της προθεσμίας αυτής. Από όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, η πλειονότητα των αποφάσεων του Μονομελούς Εφετείου Αθηνών κινείται στην (ορθή κατά την άποψή μου) κατεύθυνση, της δικαιολόγησης του εκπροθέσμου και εξέτασης της αίτησης αναστολής στην ουσία. Ωστόσο, στην ίδια προαναφερόμενη τράπεζα νομικών πληροφοριών κατά την έρευνα της νομολογίας κάτω από το άρθρο 152 ΚΠολΔ μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι η (μάλλον κρατούσα τάση) αγνοείται εντελώς και παραπέμπονται δύο μόνο αποφάσεις που απορρίπτουν ως εκπρόθεσμες αιτήσεις αναστολής.

           Η πρακτική αυτή (ακόμα και αν κανείς καλόπιστα θεωρήσει ότι οφείλεται σε αδυναμία και ανεπάρκεια παρακολούθησης της τρέχουσας νομολογίας και διαχείρισης του τεράστιου όγκου των νομοθετικών κειμένων) δημιουργεί μία παραπλανητική εικόνα για το ποια ακριβώς είναι η κρατούσα στη νομολογία θέση, που μπορεί σταδιακά να οδηγήσει σε αλλοίωση της νομολογιακής αντιμετώπισης κρίσιμων θεμάτων, αλλά και να συμβάλει τελικά στην εφαρμογή ανύπαρκτων νόμων!!!

         ΙΙΙ. Ο προβληματισμός σχετικά με την νομιμοποίηση των εταιριών διαχείρισης να παρίστανται ως μη δικαιούχοι διάδικοι σε δίκες και διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης εκκινεί καταρχήν από την ύπαρξη σαφούς ρύθμισης στον Ν. 4354/2015 και την έλλειψη αντίστοιχης πρόβλεψης στον Ν. 3156/2003. Τέθηκε, έτσι, το ερώτημα αν υφίσταται κενό στις διατάξεις του Ν. 3156/2003, που μπορεί να καλυφθεί με αναλογική εφαρμογή των αντίστοιχων προβλέψεων του Ν. 4354/2015 ή ακόμα αν η αναγνώριση της ιδιότητας του μη δικαιούχου διαδίκου συνάγεται από την συστηματική και τελολογική ερμηνεία των διατάξεων των δύο αυτών νόμων ή αν αντίθετα η σαφής διατύπωση των δύο αυτών νόμων οφείλεται σε πρόθεση του νομοθέτη να αντιμετωπίσει διαφορετικά το καθεστώς, που διέπει τις εταιρίες διαχείρισης που υπάγονται (οικειοθελώς) στον ένα ή τον άλλο νόμο.

          Το ζήτημα αυτό έχει αποτελέσει αντικείμενο αρκετών γνωμοδοτήσεων και μελετών, αλλά οδήγησε και σε αντίθετες κρίσεις του Αρείου Πάγου και αναμένεται ήδη η έκδοση απόφασης από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου. Εδώ θα περιοριστώ μόνο στην αναφορά μιας παραμέτρου, που δεν έτυχε επεξεργασίας, αλλά ίσως έχει σημασία για την καλύτερη κατανόηση της θέσης των εταιριών διαχείρισης με βάση τους δύο προαναφερόμενους νόμους.

            Κατά τον Ν. 4354/2015 η ανάθεση της διαχείρισης των μεταβιβαζόμενων απαιτήσεων σε εταιρίες διαχείρισης προβλέπεται ως υποχρεωτική. Παράλληλα, ο νόμος αυτός ρητά αναγνωρίζει στην εταιρία διαχείρισης το δικαίωμα να παρίσταται ως μη δικαιούχος διάδικος και να ασκεί ένδικα βοηθήματα και καθιερώνει τη δέσμευση του πραγματικού δικαιούχου της απαίτησης από το δεδικασμένο που παράγεται στα πλαίσια της δίκης που διεξάγεται μεταξύ του δανειολήπτη και της εταιρίας διαχείρισης. Επίσης, στις πράξεις διαχείρισης κατά τον νόμο αυτό συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων και η σύναψη συμβάσεων συμβιβασμού. Τέλος, με ρητή διάταξη στον Ν. 4354/2015 προβλέπεται ότι τόσο στην περίπτωση πώλησης και μεταβίβασης των απαιτήσεων όσο και στην περίπτωση ανάθεσης της διαχείρισης σε εταιρία διαχείρισης «δεν χειροτερεύει η ουσιαστική και δικονομική θέση του οφειλέτη».

          Αντίθετα, ο Ν. 3156/2003 προβλέπει ως προαιρετική την ανάθεση της διαχείρισης των απαιτήσεων σε εταιρίες διαχείρισης, κάτι που αυτονόητα σημαίνει ότι και ο πραγματικός δικαιούχος της απαίτησης δεν χάνει το δικαίωμά του να επιδιώξει ο ίδιος την είσπραξη της απαίτησης. Η διαπίστωση αυτή, όμως, σημαίνει περαιτέρω, με βάση τα απολύτως κρατούντα στην επιστήμη, ότι, όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση παράλληλης νομιμοποίησης (του πραγματικού δικαιούχου και του μη δικαιούχου διαδίκου), αν αναγνωριστεί στις εταιρίες διαχείρισης δικαίωμα παράστασης ως μη δικαιούχου διαδίκου, το δεδικασμένο που απορρέει από δίκη μεταξύ της εταιρίας αυτής και του δανειολήπτη δεν επεκτείνεται και στον πραγματικό δικαιούχο της απαίτησης. Παράλληλα, ο Ν. 3156/2003 προβλέπει ρητά (στο άρθρο 10 παρ. 13) μόνο για την περίπτωση μεταβίβασης της απαίτησης την μη μεταβολή της ουσιαστικής και δικονομικής φύσης της απαίτησης. Αντίθετα, στην ανάθεση της διαχείρισης κατά τον νόμο αυτό σε εταιρία διαχείρισης δεν περιέχεται αντίστοιχη πρόβλεψη. Αυτό σημαίνει ότι ισχύουν τα γενικά κρατούντα στον χώρο της εξαιρετικής νομιμοποίησης (δηλ. του μη δικαιούχου διαδίκου) και συνεπώς ο δανειολήπτης, εναγόμενος από την εταιρία διαχείρισης (αν γίνει δεκτό ότι νομιμοποιείται ως μη δικαιούχος διάδικος) στερείται επαρκούς προστασίας, αφού δεν θα μπορεί να προτείνει για παράδειγμα την ένσταση συμψηφισμού από ανταπαίτηση που έχει έναντι του πραγματικού δικαιούχου της απαίτησης. Σημειώνεται εδώ ότι κατά την απολύτως κρατούσα στη θεωρία άποψη ο μη δικαιούχος διάδικος δεν δικαιούται μεταξύ άλλων να συνάψει σύμβαση συμβιβασμού με τον αντίδικό του.

           Από την αντιπαραβολή των διατάξεων των δύο αυτών νόμων γίνεται σαφές ότι η θέση και οι εξουσίες των εταιριών διαχείρισης είναι εντελώς διαφορετικές σε καθεμία περίπτωση. Η εταιρία διαχείρισης του Ν. 4354/2015 έχει ευρύτατες εξουσίες, με δικαιώματα που φτάνουν μέχρι και τη σύναψη σύμβασης συμβιβασμού, το δεδικασμένο από τις δίκες στις οποίες συμμετέχει δεσμεύει κατά ρητή νομοθετική επιταγή και τον πραγματικό δικαιούχο της απαίτησης, ενώ ο δανειολήπτης προστατεύεται επαρκώς με τη δυνατότητα που του αναγνωρίζεται να προτείνει και έναντι της εταιρίας διαχείρισης όλες τις ουσιαστικές και δικονομικές ενστάσεις που έχει κατά του πραγματικού δικαιούχου. Η θέση αυτή της εταιρίας διαχείρισης του Ν. 4354/2015 δικαιολογεί απόλυτα την αναγνώριση του δικαιώματός της να παρίσταται στις σχετικές δίκες ως μη δικαιούχος διάδικος. Αντίθετα, η εταιρία διαχείρισης του Ν. 3156/2003 δεν έχει τέτοιες εξουσίες, ενώ τυχόν αναγνώριση σ’ αυτήν της ιδιότητας του μη δικαιούχου διαδίκου θα είχε ως συνέπεια να βρεθεί ο δανειολήπτης σε μειονεκτική ουσιαστική και δικονομική θέση και μάλιστα ακόμα και σε μία θετική γι’ αυτόν δικαστική εξέλιξη να μην έχει το δικαίωμα να προτείνει το επωφελές γι’ αυτόν δεδικασμένο έναντι του πραγματικού δικαιούχου της απαίτησης. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι η μη αναγνώριση της ιδιότητας του μη δικαιούχου διαδίκου στις εταιρίες διαχείρισης του Ν. 3156/2003 δεν οφείλεται σε παράλειψη του νομοθέτη, αλλά αποτελεί συνειδητή νομοθετική επιλογή.

Λήψη μελέτης σε μορφή pdf

Λήψη μελέτης σε μορφή word

Οι λόγοι αποκλεισμού του άρθρου 14 παρ.2ε΄ και στ΄ ΚΠΔ στις υποθέσεις της υφ’ όρον απόλυσης του κρατουμένου και της ανάκλησής της.

Γεώργιος Πλαγάκος

Πρόεδρος Πρωτοδικών

α. Κατ’ άρθρο 14 παρ.2 ΚΠΔ, από την άσκηση των δικαστικών καθηκόντων στην ίδια ποινική υπόθεση αποκλείεται, μεταξύ άλλων, ε) ο ανακριτής και στ) ο δικαστής, που έχει συμπράξει στην έκδοση του παραπεμπτικού βουλεύματος, ειδικά στη συζήτηση της υπόθεσης στο ακροατήριο, εκτός αν δεν είναι εφικτή η συγκρότηση του δικαστηρίου από άλλα πρόσωπα. Στη λειτουργία των δικαστικών συμβουλίων (πλημμελειοδικών) ανακύπτει ενίοτε ο προβληματισμός -έστω και αν τελικά δεν εκφράζεται με την υποβολή δηλώσεων αποχής- εάν αυτές οι δύο περιπτώσεις καταλαμβάνουν και τις υποθέσεις της υφ’ όρον απόλυσης αλλά και της ανάκλησής της, κατά τις διατάξεις των άρθρων 105Β-106 και 107 ΠΚ αντίστοιχα. Ειδικότερα, ανακύπτει ο προβληματισμός εάν κωλύεται να μετέχει στη σύνθεση του δικαστικού συμβουλίου, που εξετάζει την αίτηση για την υφ’ όρον απόλυση του κρατουμένου ή την πρόταση του εισαγγελέα για την ανάκληση της χορηγηθείσας υφ’ όρον απόλυσης α) ο ανακριτής που χειρίσθηκε την υπόθεση, η οποία κατέληξε στην καταδίκη και φυλάκιση του κατηγορουμένου και β) ο δικαστής που μετείχε στη σύνθεση του δικαστηρίου, το οποίο καταδίκασε τον κατηγορούμενο και του επέβαλε τη στερητική της ελευθερίας ποινή, την οποία εκτίει, όταν ζητεί την υφ’ όρον απόλυσή του. Για τον ανακριτή (περίπτωση ε΄) ο προβληματισμός είναι κοινός είτε εξέδωσε ένταλμα προσωρινής κράτησης ή διάταξη περιοριστικών όρων είτε όχι, δηλαδή δεν ενδιαφέρει εάν ο καταδικασθείς κρατήθηκε προσωρινά με ένταλμα που εξέδωσε ο ανακριτής, που αργότερα είναι μέλος του συμβουλίου, το οποίο ασχολείται με την υφ’ όρον απόλυση του καταδικασθέντος ή την ανάκλησή της. Ομοίως, στην περίπτωση στ΄ δεν ενδιαφέρει εάν ο δικαστής, που αργότερα είναι μέλος του ως άνω συμβουλίου, ψήφισε καταδικαστικά ή αθωωτικά για τον συγκεκριμένο κατηγορούμενο στη δίκη, στην οποία καταδικάσθηκε και του επιβλήθηκε η ποινή (ή αντίστοιχα παραπεμπτικά ή απαλλακτικά ως μέλος του δικαστικού συμβουλίου, το οποίο παρέπεμψε τον κατηγορούμενο σε δίκη). Τούτο διότι ο προβληματισμός για τον αποκλεισμό τους δεν θεμελιώνεται σε εικαζόμενη προκατάληψή τους, δηλαδή σε υπόνοια μεροληψίας με βάση την προηγούμενη κρίση τους (έκδοση εντάλματος προσωρινής κράτησης ή σύλληψης, παραπεμπτική ή καταδικαστική ψήφος), η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί γεγονός που μπορεί να δικαιολογήσει εμφανώς δυσπιστία για την αμεροληψία τους. Τότε, η εξεταζόμενη περίπτωση θα ρυθμιζόταν από το άρθρο 15 ΚΠΔ. Αντίθετα, το ενδεχόμενο να συντρέχει περίπτωση του άρθρου 14 παρ.2ε΄ ή στ΄ ΚΠΔ θεμελιώνεται στο αντικειμενικό γεγονός της συμμετοχής του δικαστή σε προηγούμενο διαδικαστικό στάδιο και είναι ανεξάρτητο της εκφρασθείσας κρίσης του[1].

β. Η απάντηση στον προβληματισμό αυτόν πρέπει να είναι αρνητική, δηλαδή ο ανακριτής και ο δικαστής που μετείχε είτε στο δικαστικό συμβούλιο, που εξέδωσε το παραπεμπτικό βούλευμα, είτε στη δίκη, στην οποία καταδικάσθηκε ο κατηγορούμενος και ήδη κρατούμενος, δεν κωλύονται, κατ’ άρθρο 14 παρ.2ε΄ και στ΄ ΚΠΔ αντίστοιχα, να μετέχουν στο δικαστικό συμβούλιο, που εξετάζει την αίτηση του κρατουμένου να απολυθεί υφ’ όρον ή την πρόταση του εισαγγελέα να ανακληθεί η χορηγηθείσα υφ’ όρον απόλυση. Τούτο διότι δεν πρόκειται για την ίδια αλλά για διαφορετική ποινική υπόθεση. Η έκταση του αποκλεισμού υπαγορεύεται από τον σκοπό της νομοθέτησής του. Ειδικότερα, κρίθηκε επανειλημμένως από το ΕΔΑΔ ότι η άσκηση δικαιοδοτικών καθηκόντων σε διαδοχικά στάδια της ίδιας ποινικής υπόθεσης παραβιάζει το τεκμήριο της δικαστικής αμεροληψίας, που διασφαλίζεται από το άρθρο 6 παρ.1 της ΕΣΔΑ[2]. Στο άρθρο 14 παρ.2 ε΄ και στ΄ ΚΠΔ δεν αναφέρεται ο όρος ίδια ποινική υπόθεση αλλά ο όρος αυτός αναφέρεται στην παράγραφο 1 και στις προηγούμενες περιπτώσεις της παραγράφου 2 του άρθρου 14 ΚΠΔ. Από την ανάγνωση, συστηματική και τελολογική ερμηνεία του άρθρου 14 προκύπτει ότι ο νομοθέτης επιδιώκει τον αποκλεισμό των δικαστών και των λοιπών αναφερόμενων προσώπων από τη σύνθεση των δικαστηρίων και δικαστικών συμβουλίων, που επιλαμβάνονται της ίδιας ποινικής υπόθεσης. Δεν αποκλείεται η συμμετοχή τους σε άλλες υποθέσεις με τον ίδιο κατηγορούμενο, έστω και συναφείς, εκτός εάν συντρέχει άλλος λόγος που συνηγορεί υπέρ του αποκλεισμού (π.χ. λόγος ευπρέπειας, που οδηγεί στην υποβολή δήλωσης αποχής).

Επομένως, ουσιώδης είναι η εννοιολογική οριοθέτηση του όρου ίδια ποινική υπόθεση, διότι αυτή ορίζει την έκταση του αποκλεισμού του ανακριτή και του δικαστή που συνέπραξε στην έκδοση του παραπεμπτικού βουλεύματος ή συμμετείχε στη δίκη στο ακροατήριο. Ως ίδια ποινική υπόθεση νοείται αυτή, η οποία αφετηριάζεται με την κίνηση της ποινικής διαδικασίας και καταλήγει στην έκδοση αμετάκλητης αθωωτικής με την ευρεία έννοια (ή απαλλακτικού βουλεύματος) ή καταδικαστικής απόφασης. Είναι ευνόητο ότι, εφ’ όσον τίθεται ζήτημα υφ’ όρον απόλυσης και επομένως αποκλεισμού ορισμένων δικαστών από τη σύνθεση του οικείου δικαστικού συμβουλίου, ενδιαφέρει μόνο η περίπτωση της καταδικαστικής απόφασης. Η ποινική υπόθεση τελειώνει με την αμετάκλητη καταδίκη του κατηγορουμένου και όχι με την αποφυλάκιση του καταδικασθέντος. Στην ίδια ποινική υπόθεση, εκτός από τα ζητήματα της παραπομπής ή μη του κατηγορουμένου σε δίκη, ανήκουν και τα παρεμπίπτοντα ζητήματα που ανακύπτουν, όπως τα σχετικά με την προσωρινή κράτηση και την κατάσχεση, δέσμευση λογαριασμών, άλλων περιουσιακών στοιχείων κλπ. Πάντως, δεν ανήκουν όσα ζητήματα θεμελιώνονται σε διαφορετικά πραγματικά γεγονότα και σε διαφορετική νομική βάση σε σχέση με αυτά της κύριας δίκης και των παρεμπιπτόντως αυτής ζητημάτων. Επίσης, στην ίδια ποινική υπόθεση ανήκει και η επανάληψη της ποινικής διαδικασίας (άρθρα 525 επ. ΚΠΔ)[3], διότι πρόκειται για την εκ νέου εκδίκαση της ίδιας ποινικής κατηγορίας.

Η αίτηση για τη χορήγηση της υφ’ όρον απόλυσης στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα τελείως διαφορετικά και δη μεταγενέστερα αυτών της κύριας δίκης και των παρεμπιπτόντων της ζητημάτων. Ειδικότερα, στηρίζεται στο είδος και το μέγεθος της επιβληθείσας ποινής, το εκτιθέν μέρος της και τη διαγωγή του καταδικασθέντος κατά την έκτιση της ποινής του, η οποία εξειδικεύεται με τη διαπίστωση ύπαρξης ή η μη πειθαρχικών ποινών, δηλαδή στη συνδρομή των τυπικών και ουσιαστικών προϋποθέσεων, τις οποίες τάσσει ο νόμος για τη χορήγηση της υφ’ όρον απόλυσης (άρθρα 105Β-106 ΠΚ). Επίσης, κατά την εξέταση της αίτησης της υφ’ όρον απόλυσης καλούνται σε εφαρμογή άλλοι κανόνες του ουσιαστικού ποινικού δικαίου (άρθρα 105Β επ. ΠΚ) από αυτούς που εφαρμόστηκαν στην ποινική προδικασία και τη διεξαχθείσα δίκη, η οποία κατέληξε στην καταδίκη του κατηγορουμένου και ήδη κρατουμένου. Η συνδρομή ή μη των πραγματικών και νομικών προϋποθέσεων που ορίζονται στα άρθρα 105Β επ. ΠΚ ουδόλως σχετίζεται με τα πραγματικά γεγονότα και τις νομικές διατάξεις, στις οποίες στηρίχθηκε η άσκηση της ποινικής δίωξης από τον εισαγγελέα, η διατύπωση της κατηγορίας από τον ανακριτή, η παραπομπή του κατηγορουμένου σε δίκη από το δικαστικό συμβούλιο και η καταδίκη του στο ακροατήριο. Επομένως, η διαδικασία που ανοίγει με την αίτηση του κρατουμένου για υφ’ όρον απόλυσή του, παρά την ταυτότητα στο πρόσωπο του κατηγορουμένου και ήδη αιτούντος κρατουμένου, δεν αποτελεί μεταγενέστερο διαδικαστικό στάδιο της ίδιας ποινικής υπόθεσης, ώστε να απαγορεύεται στον ανακριτή ή τον δικαστή του ακροατηρίου να επιληφθεί εκ νέου, αλλά διαφορετική ποινική υπόθεση.

γ. Διατρέχοντας τη σχετική νομολογία διαπιστώνουμε ότι δεν αποκλείεται από την άσκηση των δικαστικών καθηκόντων του σε περίπτωση καθορισμού συνολικής ποινής, κατ’ άρθρο 551 ΚΠοινΔ, ο δικαστής που ήταν μέλος του δικαστηρίου, που είχε δικάσει μία από τις υποθέσεις και είχε επιβάλει μία από τις συγχωνευόμενες ποινές[4]. Επίσης, έγινε δεκτό ότι δεν αποκλείεται από την άσκηση των δικαστικών καθηκόντων στον δεύτερο βαθμό του ο δικαστής που ήταν μέλος του δικαστηρίου, το οποίο είχε διατάξει την αναστολή εκτέλεσης της πρωτόδικης καταδικαστικής απόφασης, διότι αφ’ ενός το δικαστήριο που ανέστειλε την εκτέλεση της ως καταδικαστικής απόφασης, δεν ασχολήθηκε με την ουσία της υπόθεσης, και αφ’ ετέρου η κρίση του δικαστή στον δεύτερο βαθμό δεν εξαρτάται καθόλου από την προηγηθείσα κρίση του στη δίκη για την αναστολή της εκτέλεσης[5]. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, τα γεγονότα, που εξέτασε το κατ’ άρθρα 551 και 497 ΚΠΔ αρμόδιο δικαστήριο, στην πρώτη περίπτωση για τον καθορισμό της συνολικής ποινής (αριθμός των ποινών και μέγεθος κάθε ποινής) και στη δεύτερη περίπτωση για την αναστολή εκτέλεσης της ποινής (κριτήρια του άρθρου 497), είναι διαφορετικά από αυτά, στα οποία στηρίχθηκε η κάθε επί μέρους ποινική διαδικασία, η οποία κατέληξε στην επιβολή ποινής (α΄ περίπτωση) και η κατ’ έφεση δίκη, η οποία ακολούθησε την αναστολή εκτέλεσης (β΄ περίπτωση), αλλά χρονικά και νοηματικά οι ανωτέρω δίκες βρίσκονται εγγύτερα μεταξύ τους από ότι η εδώ εξεταζόμενη διενέργεια της κύριας ανάκρισης ή η εκδίκαση της υπόθεσης στο ακροατήριο σε σχέση με την κρίση του δικαστικού συμβουλίου για τον τρόπο έκτισης του υπολοίπου της ποινής. Συγκρινόμενη με τις δύο ανωτέρω περιπτώσεις (καθορισμός συνολικής ποινής και αναστολή εκτέλεσης ποινής), η εξέταση της αίτησης για υφ’ όρον απόλυση στηρίζεται σε γεγονότα ακόμη πιο απομακρυσμένα, χρονικά και νοηματικά, από την ποινική διαδικασία (προδικασία και δίκη στο ακροατήριο), η οποία προηγήθηκε και κατέληξε στην επιβολή της στερητικής της ελευθερίας ποινής, την οποία ο καταδικασθείς επιδιώκει να εκτίσει εν μέρει εκτός του καταστήματος κράτησης. Ως εκ τούτου, ούτε ο ανακριτής ούτε ο δικαστής, που ήταν μέλος του συμβουλίου που παρέπεμψε τον κατηγορούμενο σε δίκη ή του δικαστηρίου που τον καταδίκασε, κωλύεται κατ’ άρθρο 14 παρ.2ε΄και στ΄ ΚΠΔ, να είναι μέλος του δικαστικού συμβουλίου που εξετάζει την αίτηση του ιδίου προσώπου, με την οποία ζητάει την υφ’ όρον απόλυσή του. Υπέρ αυτής της θέσης συνηγορεί το επιχείρημα ότι η νομοθετική απαρίθμηση των λόγων αποκλεισμού των δικαστικών προσώπων είναι περιοριστική και επομένως δεν επιτρέπεται η επέκταση της ισχύος τους σε άλλες περιπτώσεις, ακόμη και αν εμφανίζονται παρόμοιες με αυτές, για τις οποίες θεσπίσθηκαν ρητά οι λόγοι αποκλεισμού[6].

δ. Πέραν των ανωτέρω, για την ερμηνεία των λόγων αποκλεισμού του άρθρου 14 παρ.2ε΄και στ΄ ΚΠΔ ορθό είναι να λαμβάνεται υπ’ όψιν ο σκοπός του νομοθέτη, όπως αυτός προκύπτει όχι μόνο από τη γραμματική διατύπωση του άρθρου αυτού και από την οριοθέτηση της έννοιας ίδια ποινική υπόθεση αλλά και από το παρεμφερούς περιεχομένου άρθρο 305 παρ.2 ΚΠΔ. Σκοπός της απαγόρευσης του άρθρου 305 παρ. 2 ΚΠΔ είναι η αποφυγή επηρεασμού των μελών του δικαστικού συμβουλίου από τον ανακριτή, ο οποίος πιθανόν να έχει προσανατολισθεί εσφαλμένα έναντι της υπόθεσης. Επίσης, είναι ανεπίτρεπτο να συμμετέχει ο ανακριτής στον έλεγχο της ορθότητας της κύριας ανάκρισης, την οποία διενήργησε. Γι’ αυτό ακριβώς απαγορεύεται η συμμετοχή του ανακριτή στο δικαστικό συμβούλιο, όχι σε κάθε περίπτωση αλλά μόνον όταν πρόκειται να κριθεί η συνέχιση ή η περάτωση της ανάκρισης ή ζητήματα που ανέκυψαν κατά τη διάρκειά της[7]. Ο πρώτος από τους σκοπούς αυτούς υπό την ειδικότερη μορφή της μεροληψίας του ανακριτή ή του δικαστή που δίκασε την υπόθεση στο ακροατήριο ισχύει και στην περίπτωση του άρθρου 14 παρ.2ε΄ και στ΄ ΚΠΔ. Υπό το πρίσμα αυτό δεν μπορεί να υποστηριχθεί πειστικά ότι ο ανακριτής ή ο δικαστής, ο οποίος δίκασε στο ακροατήριο την υπόθεση, που κατέληξε στην καταδίκη του κρατουμένου που επιδιώκει να απολυθεί υφ’ όρον, πιθανόν να είναι δυσμενώς προκατειλημμένοι έναντι του κρατουμένου λόγω της προηγούμενης συμμετοχής τους στην κύρια ανάκριση ή τη δίκη που διεξήχθη, αφού η ποινική υπόθεση, την οποία γνωρίζουν λόγω της προηγούμενης συμμετοχής τους, δεν υπάρχει πλέον. Ως εκ τούτου δεν τίθεται ζήτημα αμεροληψίας, προκατάληψης, έλλειψης αντικειμενικότητας ή άλλο παρόμοιο ζήτημα, αφού στο δικαστικό συμβούλιο καλούνται να αποφανθούν για μία άλλη υπόθεση. Γι’ αυτό είναι πέραν του σκοπού του νομοθέτη, δηλαδή τελολογικά άστοχο, να ισχύουν οι λόγοι αποκλεισμού του άρθρου 14 παρ.2ε΄και στ΄ ΠΚ για τους δικαστές του συμβουλίου πλημμελειοδικών, όταν πρόκειται για υπόθεση υφ’ όρον απόλυσης του κρατουμένου, την υπόθεση του οποίου είχαν χειρισθεί στην κύρια ανάκριση ή στο ακροατήριο.

ε. Ως προς την ύπαρξη των λόγων αποκλεισμού του άρθρου 14 παρ.2ε΄ και στ΄ ΚΠΔ στο πρόσωπο των δικαστών που συμμετέχουν στο συμβούλιο, που εξετάζει την πρόταση ανάκλησης της χορηγηθείσας υφ’ όρον απόλυσης (άρθρο 107 ΠΚ), ισχύουν τα ακόλουθα. Τα πραγματικά γεγονότα, στα οποία στηρίζεται η πρόταση για την ανάκλησή της, ανάγονται εκ του νόμου στον χρόνο δοκιμασίας του υφ’ όρον απολυθέντος (άρθρα 107 παρ.1 και 109 ΠΚ), δηλαδή είναι μεταγενέστερα της υφ’ όρον απόλυσης. Επομένως, δεν σχετίζονται ούτε με όσα ελήφθησαν υπ’ όψιν για την άσκηση της ποινικής δίωξης, τη διατύπωση της κατηγορίας, τους τυχόν επιβληθέντες περιοριστικούς όρους ή την προσωρινή κράτηση, την παραπομπή και την καταδίκη του κατηγορουμένου ούτε με όσα ελήφθησαν υπ’ όψιν για την υφ’ όρον απόλυσή του. Ως εκ τούτων στο συμβούλιο, που εξετάζει την πρόταση για ανάκληση της χορηγηθείσας υφ’ όρον απόλυσης, δεν υπάρχει κώλυμα συμμετοχής ούτε του ανακριτή ούτε του δικαστή, που συμμετείχε στο συμβούλιο που παρέπεμψε τον κατηγορούμενο σε δίκη ή στο δικαστήριο που τον καταδίκασε, ούτε του δικαστή, που συμμετείχε στο συμβούλιο, που διέταξε την υφ’ όρον απόλυση του καταδικασθέντος. Για την ταυτότητα του νομικού λόγου η ίδια απάντηση προσήκει σε παρεμφερείς υποθέσεις, των οποίων τα εκ του νόμου κρίσιμα γεγονότα είναι ουσιωδώς διαφορετικά από αυτά της ποινικής υπόθεσης, η οποία κατέληξε στην καταδίκη του κατηγορουμένου. Τέτοιες υποθέσεις, στις οποίες δεν ισχύουν οι λόγοι αποκλεισμού του άρθρου 14 παρ.2ε΄ και στ΄ ΚΠΔ, είναι η άρση της χορηγηθείσας υφ’ όρον απόλυσης, αν εντός του χρόνου δοκιμασίας ο απολυθείς διαπράξει έγκλημα με δόλο και του επιβληθεί γι’ αυτό αμετάκλητα στερητική της ελευθερίας ποινή ανώτερη του ενός έτους (άρθρο 108 ΠΚ), η αίτηση προς το κατά τόπον αρμόδιο συμβούλιο πλημμελειοδικών για κατ’ οίκον έκτιση της ποινής (άρθρο 105 ΠΚ) και η προσφυγή του κρατουμένου ενώπιον του συμβουλίου πλημμελειοδικών του τόπου του σωφρονιστικού καταστήματος κατά απόφασης του πειθαρχικού συμβουλίου του σωφρονιστικού καταστήματος, με την οποία επιβάλλεται πειθαρχική ποινή στον κρατούμενο (άρθρο 60 παρ.7 του Σωφρονιστικού Κώδικα).

[1] Ας επισημανθεί ότι στον προβληματισμό αυτό δεν εισφέρει οτιδήποτε το άρθρο 9 ΚΟΔΚΔΛ, το οποίο αναφέρεται στα κωλύματα των δικαστικών λειτουργών.

[2] Βλ. ενδεικτικά τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ της 25.7.2002 (Perote Pellon κατά Ισπανίας), της 25.7.2000 (Tierce κλπ. κατά Αγίου Μαρίνου), της 24.5.1989 (Hauschildt κατά Δανίας) και της 1.10.1982 (Piersack κατά Βελγίου).

[3] ΣυμβΑΠ 222/2009 ΤΝΠ Νόμος.

[4] ΑΠ 237/2013 ΤΝΠ Νόμος.

[5] ΑΠ 1383/2011 ΤΝΠ Σάκκουλας.

[6] Α. Καρράς, Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο, 2019, σελ.224, όπου γίνεται μνεία σε αμφότερες τις αντίθετες απόψεις.

[7] Χ. Σεβαστίδης, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, 2015, τ.3, άρθρο 305, σελ.3716.